Makat fistülü, makat kanalının deri ile birleştiği yere açılan kıl ve ter bezlerinin bulunduğu kriptalardan kaynaklanır. Makat içerisindeki bağırsak bölümü ile deri arasında normal dışı bir bağlantı oluşmasına makat fistülü (Anal fistül) denir. Tıbbi olarak bu duruma perianal fistül veya anorektal fistül adı verilir. Vakaların çoğunda geçmişte oluşmuş bir apse sonucu meydana geldiği görülür. Makat bölgesindeki bu kanal, makata yakın bağırsak bölgesi ile cilt arasındadır (Perianal fistül). Kadınlarda erkeklere oranla daha az görülür ve genellikle erkeklerde daha sık rastlanır. Makat fistülü, 20-60 yaş aralığında ve ortalama 40 yaş civarında yaygındır. Anüsten bir iki cm uzaklıkta olup, cilt içine yerleşimli, ağrılı, şişkinlik ve akıntıya neden olan kanal şeklinde oluşumlar görülür.

Makat fistülünün nedenleri arasında makat çatlağı, makat kanseri, ışın tedavisi, Crohn hastalığı, aktinomikoz veya klamidya gibi enfeksiyonlar, prostat kanseri tedavisi sonrası ve makat apsesi bulunur. Apsenin cilde veya başka bir boşluğa açılması ve sonrasında tam iyileşmemesi halinde makat fistülü gelişebilir. Ayrıca, anal cerrahi, Crohn hastalığı ve anal travma da bu duruma neden olabilir.

Makat fistülü belirtileri arasında şunlar bulunur:

Apsenin oluşumu ile birlikte şiddetli ağrı da görülebilir. Nohut büyüklüğünde şişlikler ve anüs çevresinde kitle hissi de belirtiler arasındadır.

Makat fistülü, dış ve iç olmak üzere iki ağızdan oluşur. Dış ağız makat çevresindeki ciltte bulunurken, iç ağız makatta dentate çizgisinde bulunur. Bu tünel cerahat birikimi olarak da adlandırılabilir. Makat fistülü, doktor muayenesi sırasında ortaya çıkabilir ve kanaldaki yerleşimlerine göre sınıflandırılır. Bu sınıflandırma, atnalı fistül, ekstrasfinkterik fistül (%3), suprasfinkterik fistül (%10), transsfinkterik fistül (%30) ve intersfinkterik fistül (%50) gibi türleri içerir. Toplumda 100.000 kişiden 8-10 arasında görülmektedir. Tedavi edilmezse yıllar içinde gelişir ve yayılır, tedavisi giderek zorlaşır. Makat bölgesinde şişlik, kanlı akıntı, doygunluk hissi veya sarı renkli iltihap varsa hemen bir doktora başvurulmalıdır.

Makat fistülü kendi kendine iyileşmez. Bu nedenle hastalar zaman kaybetmemelidir. Hastalık ilerlerse tedavisi zorlaşır. Ameliyatsız tedaviler ikiye ayrılır:

Ameliyatsız tedavilerin başında fibrin yapıştırıcı tekniği gelir. Bu teknikte, fistül içine giren kateter ile son noktaya kadar gidilip, yavaş yavaş geri çekilerek yapıştırıcı uygulanır. Bu tedavi sonucunda gaz veya dışkı tutamama (inkontinens) görülmez. Başarı oranı %60-70 arasındadır. Diğer bir yöntem ise tıkaç tekniğidir. Bu tedavide, domuzların ince bağırsağından yapılan geri dönüşümlü ve steril bir madde kullanılır. Fistülün dış derideki ağzından içeri tıkaç maddesi yerleştirilir ve her iki ağız da dikilerek fistülün ameliyatsız tedavisi uygulanır. Eğer ameliyatsız tedavi mümkün değilse, ameliyat gereklidir.

Ameliyat gerektiren tedaviler arasında lazer tekniği, WAAFT (Video Asisted Anal Fistula Treatment) tekniği, LIFT tekniği, seton tekniği, fistülotomi veya fistülektomi tekniği, fistülün dikilmesi, endorektal ilerleme flebi, York Mason girişimi veya deri kaynaklı adacık flebi ile anoplasti bulunur. Ameliyatlarda önemli olan, fistülün iç ağzının bulunması ve puborektal kas ile ilişkisi araştırılarak, kasa zarar vermeden en az hasarla ameliyatın gerçekleştirilmesidir.

Makat fistülü tedavisinde erken teşhis ve doğru tedavi yöntemi hastanın yaşam kalitesini önemli ölçüde artırır. Aynı zamanda, hastaların hijyen kurallarına dikkat etmesi ve düzenli doktor kontrolü de tedavi sürecinin başarılı olmasını sağlar. Unutulmamalıdır ki, makat fistülü gibi ciddi rahatsızlıkların tedavisinde uzman bir doktordan yardım almak hayati önem taşır.