Makatta yara, sindirim sisteminin sonunda yer alan ve dışkılamanın gerçekleştiği dış açıklık olan anüste meydana gelen yaralanmalardır. Anüs, Latince "anus" olarak adlandırılır ve "halka" veya "çember" anlamına gelir. Birincil görevi dışkılama olan anüs, kasılarak deliğin açılmasını veya kapanmasını sağlayan sfinkter adı verilen büzgen kaslar tarafından kontrol edilir. Anüs, erkeklerde testis torbasının, kadınlarda ise vajinanın arkasında yer alır. Dış anal sfinkter istemli, iç anal sfinkter ise istemsiz şekilde hareket eder.

Makatta yara oluşmasının birincil sebebi hijyen eksikliğidir. Uygun yapılan perine bakımları (genital bölge temizliği), makatta çatlak (anal fissür) şeklinde görülen yaranın oluşmasını önler. Anal fissür, halk arasında makat bölgesinde çatlak veya yırtık olarak bilinir. Çatlak şeklinde oluşan bu yara, dışkılama sırasında ağrıya ve hatta kanamaya neden olabilir. Her yaşta görülebilen bu hastalık, özellikle kadınlarda gebelik veya doğum sırasında ortaya çıkar. Kadın ve erkeklerde eşit sıklıkla görülür, cinsiyet ayrımı yoktur. Ağrı nedeniyle gerçekleşen anal spazm (makatta kasılma) ortaya çıkar.

Makatta yara genellikle aşağıdaki nedenlerle oluşur:

Makat bölgesinin özel anatomisi nedeniyle bu bölge travmaya daha açıktır. Bu nedenle hastaların çoğunda şikâyetlerin başlamasından önce büyük ve sert bir dışkılama hikayesi ve ishal sırasında sık bağırsak hareketleri sonrasında hastalığın başladığı görülür. Bu hastalığın kalıtsal olmasından değil, kabızlığın daha sık görülmesinden ve muhtemelen beslenme alışkanlıkları nedeniyle ortaya çıkar. Rektum ve anüsün muayenesinde kullanılan bir endoskop ya da rektal bir termometrenin yerleştirilmesi yeterli bir travma oluşturabilir.

Tedavi yöntemlerinde genel amaç, kas spazmını azaltmak veya ortadan kaldırmaktır. Bu hastalık, yetişkinlerde 4-6 haftalık bir tedavi ile iyileştirilebilir. En önemli kısım, dışkının (büyük abdest) yumuşatılmasıdır. Anal fissürün tedavi aşamasında kabızlıktan korunmak çok önemlidir. Bu nedenle sebze, meyve, bol su ve sıvı gıdalar tüketmek önemlidir.

Erken tanı yapılmış fissürlerde ilaçla tedavi belli bir oranda iyileşme ve rahatlık sağlayacağı için hastalığın kesin olarak ortadan kaldırılabilmesinde cerrahi müdahale gereklidir. Kas spazmını azaltmak, ağrıları hafifletmek ve dolaşımı hızlandırmak amacıyla sıcak suya oturma banyoları tedavi açısından da önemli bir yere sahiptir. Tedavi sırasında bölgesel kremler kullanmak hastalığın iyileşme aşamasında faydalı olacaktır çünkü yara bölgesini nemli tutmak ağrıları hafifletecektir.

Bu tür hastaların tedavisinde lokal olarak kullanılan merhemler, anal kanaldaki basıncı azaltmakta etkili olacaktır. Makattaki yara da ilacın etkisinin hızlı bir şekilde ortaya çıkması, bu tedavi ile hastaların bir kısmında cerrahi tedaviye ihtiyaç duyulmaması, başarısızlık olma olasılığının az olması, yan etkilerinin son derece az görülmesi ve hastada herhangi bir zarar meydana getirmemesi nedeniyle günümüzde tercih edilen tedavi yöntemleri arasındadır.

Günümüzde cerrahi tedaviye alternatif olarak gelişen yeni bir uygulama ile Botolinum toksini (Botox) enjeksiyonu yapılmaktadır. Bu işlem, anestezi gerektirmeden poliklinik şartlarda uygulanabilen bir yöntemdir. Botox tedavisinde sfinkterde geçici olarak felç oluşur. Hastalarda tedaviden sonra geçici olarak gaz-gaita tutamama komplikasyonu geliştiği görülür. İşlemden sonra hasta hemen taburcu edilebilir. Anestezi gerektirmediği gibi ağrısız olması ve ameliyata göre uygun maliyetiyle de daha çok tercih edilir.